Đối Phó Với Vấn Nạn Hàng Giả và Hàng Kém Chất Lượng: Khuyến Cáo Từ Bộ Y Tế Đến Người Tiêu Dùng

Thực phẩm chức năng giả và kém chất lượng đang âm thầm đe dọa sức khỏe cộng đồng, trở thành một vấn nạn nghiêm trọng mà chúng ta không thể xem nhẹ. Trong buổi chia sẻ đầy tâm huyết vào ngày 7/5 vừa qua, bà Trần Việt Nga – Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) – đã mạnh mẽ chỉ ra những nguyên nhân và thách thức trong công tác quản lý, đồng thời đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Hãy cùng khám phá những thông tin quan trọng này để tự bảo vệ mình và gia đình khỏi những mối nguy hại tiềm ẩn!

Hiện nay, tình trạng làm giả các sản phẩm thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ dưỡng và thực phẩm dinh dưỡng y học đang trở nên phổ biến. Xin bà cho biết nguyên nhân của tình trạng này và những khó khăn trong công tác quản lý?

Bà Trần Việt Nga: Trong thời gian qua, cơ quan Công an đã triệt phá nhiều đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả. Chúng tôi đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để đưa ra đánh giá và kết luận cuối cùng về những vụ việc này. Đây là những vi phạm nghiêm trọng, và hy vọng các tổ chức, cá nhân vi phạm sẽ thay đổi hành vi sau những vụ triệt phá này. Đây cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho những ai đang có ý định sản xuất, kinh doanh hàng giả.

Bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế)

Về nguyên nhân và khó khăn trong quản lý, tình trạng thực phẩm giả không chỉ tồn tại ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác. Theo một số tài liệu, việc sản xuất thực phẩm giả gây thiệt hại lớn cho cộng đồng, đặc biệt là tại châu Âu hàng năm. Các chuyên gia ước tính ngành công nghiệp thực phẩm toàn cầu chịu thiệt hại khoảng 40 tỷ đô la Mỹ do thực phẩm giả.

Tại Việt Nam, một phần nguyên nhân đến từ việc quản lý chưa chặt chẽ. Nghị định 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế tự công bố sản phẩm, tạo điều kiện thông thoáng cho doanh nghiệp tự công bố và chịu trách nhiệm về chất lượng, an toàn của sản phẩm. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp đã lợi dụng cơ chế này để làm ăn phi pháp.

Với cơ chế tự công bố, doanh nghiệp có thể tự công bố và sản xuất ngay mà không cần cơ quan quản lý nhà nước thẩm định hồ sơ. Lợi dụng sự thông thoáng này, một số doanh nghiệp tự công bố các sản phẩm dinh dưỡng y học hoặc thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt là thực phẩm bổ sung, đây là hành vi lách luật đang bị lên án.

Thêm vào đó, thủ tục tự công bố khá đơn giản, hồ sơ không phức tạp và không mất phí. Do đó, nhiều doanh nghiệp ồ ạt tự công bố sản phẩm, nhưng số lượng sản xuất kinh doanh thực tế có thể không đúng với số lượng đã công bố, gây khó khăn cho cơ quan quản lý nhà nước trong thanh tra, hậu kiểm.

Khi trao quyền cho doanh nghiệp, trách nhiệm của họ phải là cao nhất, phải tuân thủ đúng các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan quản lý ban hành. Trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, chúng ta đã có hệ thống văn bản quy phạm pháp luật tương đối đầy đủ, bao gồm Luật An toàn thực phẩm, Nghị định 15/2018/NĐ-CP, các quy chuẩn kỹ thuật của các bộ, ngành. Trong lĩnh vực hàng giả, Nghị định 98/2020/NĐ-CP của Chính phủ cũng đã quy định rõ về hàng giả và chế tài xử lý phù hợp. Bộ luật Hình sự cũng có điều khoản riêng về xử lý hình sự đối với thực phẩm giả. Nếu doanh nghiệp tuân thủ các quy định này thì sẽ không có vấn đề lớn. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn cố tình làm sai, sản xuất hàng giả vì lợi nhuận, bất chấp đạo đức kinh doanh.

Về phía cơ quan quản lý, bên cạnh hành vi có tính vi phạm của doanh nghiệp, chúng tôi cũng gặp khó khăn do số lượng sản phẩm công bố quá lớn. Bất kỳ doanh nghiệp nào có đăng ký kinh doanh đều có thể công bố sản phẩm thực phẩm. Trong khi đó, lực lượng hậu kiểm còn hạn chế. Công tác hậu kiểm bao gồm nhiều hoạt động như kiểm tra hồ sơ, kiểm tra cơ sở sản xuất, lấy mẫu sản phẩm trên thị trường hoặc tại cơ sở sản xuất để kiểm nghiệm, chi phí cho công tác kiểm nghiệm khá cao, gây khó khăn cho các địa phương.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đang tiến hành sửa Luật An toàn thực phẩm, chúng tôi đã tham mưu cho lãnh đạo Bộ Y tế trình Chính phủ sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật theo hướng thắt chặt quản lý và khắc phục những tồn tại hiện nay. Chúng tôi cũng kiến nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tăng cường đầu tư về nhân lực và kinh phí cho công tác hậu kiểm.

Hiện nay, có ý kiến cho rằng một trong những lý do khiến người tiêu dùng mua phải sản phẩm kém chất lượng là do họ xem quá nhiều quảng cáo trên mạng, từ những người nổi tiếng, thậm chí là giả danh bác sĩ hoặc bác sĩ về hưu. Ngoài việc sửa đổi Nghị định 15, chúng ta có nên sửa đổi hoặc bổ sung quy định về quảng cáo để bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn không?

Để đảm bảo người dân được tiếp cận với các sản phẩm an toàn và chất lượng, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Ảnh: Báo Chính phủ

Bà Trần Việt Nga: Để đảm bảo người dân được tiếp cận với các sản phẩm an toàn và chất lượng, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Trước hết, các cơ sở sản xuất phải đặt đạo đức kinh doanh lên hàng đầu, tuân thủ nghiêm ngặt mọi quy định của pháp luật về sản xuất và kinh doanh thực phẩm. Sự trung thực và trách nhiệm của doanh nghiệp là nền tảng quan trọng nhất để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng.

Thứ hai, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước là không thể thiếu. Việc ban hành đầy đủ, kịp thời các văn bản pháp luật, cùng với việc trang bị các công cụ hiệu quả để kiểm soát chất lượng sản phẩm lưu thông trên thị trường, là yếu tố then chốt để ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm cần được thực hiện nghiêm minh và thường xuyên.

Thứ ba, mỗi người dân cũng cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để có thể tự mình lựa chọn thực phẩm một cách thông thái. Việc tìm hiểu thông tin về sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ, thành phần, nhãn mác, cũng như cập nhật các cảnh báo từ cơ quan chức năng, sẽ giúp người tiêu dùng đưa ra những quyết định sáng suốt, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.